Η ευρύτερη περιοχή της Σητείας και ειδικά η νοτιοανατολική χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη εκπληκτικής ομορφιάς φαραγγιών, με τα πορτοκαλιά και γκριζοπράσινα χρώματα των τοιχωμάτων τους να λειτουργούν σαν είσοδοι σε κόσμους εκπληκτικής άγριας ομορφιάς. Τα φαράγγια της περιοχής αλλά και της Κρήτης γενικά δημιουργήθηκαν στις αρχές του πλειστόκαινου, περίοδο κατά την οποία πριν δύο εκατομμύρια χρόνια περίπου η Κρήτη απόκτησε τη μορφή που έχει σήμερα. Στην δημιουργία τους επέδρασαν κατά κύριο λόγο οι τρομακτικές τεκτονικές αλλαγές που δημιούργησαν το νησί και στη συνέχεια διαμορφώθηκαν στην τελική τους μορφή από περιβαλλοντικές δράσεις και διαβρώσεις. Η γεωλογική δομή της περιοχής της Σητείας, ευνόησε σημαντικά τη δημιουργία φαραγγιών που με τη σειρά τους συμβάλουν στη διαμόρφωση ενός τόσο πλούσιου σε εναλλαγές γεωμορφολογικά τοπίου. Σε κάθε βήμα του ο επισκέπτης τους θα αισθανθεί τη παρουσία αυτού του γεωλογικού πλούτου, που ειδικά την άνοιξη και το καλοκαίρι πλουτίζει την ατμόσφαιρα με υπέροχα αρώματα, δεδομένου ότι τα φαράγγια της περιοχής θεωρούνται -από την Μινωική αρχαιότητα ήδη- ο παράδεισος των αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών. Παράλληλα με την ποικιλότητα της χλωρίδας τους, πλούσια είναι και η άγρια πανίδα που φιλοξενούν. Σημαντικές κοινωνίες σπανίων ειδών του ζωικού βασιλείου, όπως γυπαετών και γερακιών συναντιόνται στις απόκρημνες πλαγιές τους. Η σχέση των ανθρώπων της Σητείας με τα φαράγγια υπήρξε από την αρχαιότητα ιερή. Την πλέον γνήσιά της έκφραση βρήκε αυτή η σχέση στην θεοποίηση της ίδιας της φύσης και στην στενή σύνδεση των Κρητικών θεών με τις γονιμοποιητικές τους δυνάμεις. Το Φαράγγι των Νεκρών στην Ζάκρο είναι ένας τόπος που κουβαλά πολύ έντονα αυτές τις πανάρχαιες ρίζες και τους δεσμούς των ανθρώπων με την φύση. Η γνωριμία με τα φαράγγια της περιοχής, αποτελεί ταυτόχρονα ένα ταξίδι για τη γνωριμία της φύσης, του πολιτισμού και της ιστορίας της Σητείας. Το φυσικό πλαίσιο αυτής της γνωριμίας εναλλάσσεται συνεχώς. Το τοπίο αλλάζει από πλούσιο σε βλάστηση, σε τραχύ, άγριο και γυμνό. Την άνοιξη οι κατάφυτες πλαγιές σε πλημμυρίζουν από αρώματα και σε κάνουν να νιώθεις με όλες σου τις αισθήσεις την διάχυτη χαρά της Κρητικής φύσης. Τα σημαντικότερα φαράγγια της περιοχής είναι:
ΠΕΡΒΟΛΑΚΙΩΝ Η ΜΟΝΗΣ ΚΑΨΑ
Εξαιρετικά όμορφο φαράγγι, εύκολα βατό σχεδόν σε όλο του το μήκος. Ξεκινάει νότια από το χωριό Περβολάκια και καταλήγει στην υπέροχη παράλια περιοχή της Μονής Καψά. Συνολικά το μήκος του είναι 3,0 χιλιόμετρα περίπου και η υψομετρική διαφορά εισόδου - εξόδου είναι 350 μέτρα περίπου.
ΦΑΡΑΓΓΙ ΖΑΚΡΟΥ
Το διασημότερο και περισσότερο επισκέψιμο φαράγγι της ανατολικής Κρήτης. Μια υπέροχη διαδρομή που ξεκινάει νοτιοανατολικά από το χωριό Ανω Ζάκρος, διασχίζει το φαράγγι και καταλήγει δίπλα από το μινωικό ανάκτορο στον κόλπο της Κάτω Ζάκρου. Είναι βατό όλο το χρόνο σχεδόν, έχει συνολικό μήκος 2,5 χιλιόμετρα και η υψομετρική διαφορά εισόδου - εξόδου είναι περίπου 100 μέτρα.
ΧΟΧΛΑΚΙΩΝ
Μικρό και εύκολα βατό σε όλες τις συνθήκες και περιόδους φαράγγι, ξεκινάει από το χωριό Χοχλακιές και καταλήγει στον υπέροχο όρμο Καρούμπες. Συνολικά το μήκος του είναι 1,5 χιλιόμετρα και η υψομετρική διαφορά εισόδου - εξόδου είναι 50 περίπου μέτρα.
ΠΕΥΚΩΝ
Ένα από τα ομορφότερα μικρά φαράγγια της Κρήτης, με εντυπωσιακούς σχηματισμούς και βλάστηση. Ξεκινάει νοτιότερα από το χωριό Πεύκοι και καταλήγει λίγο βορειότερα της περιοχής Ασπρος Ποταμός του Μακρυγιαλού. Το συνολικό του μήκος είναι περίπου 2,0 χιλιόμετρα και η υψομετρική διαφορά εισόδου εξόδου περίπου 300 μέτρα. Ένα πολύ καλά διαμορφωμένο μονοπάτι ακολουθεί την κοίτη του φαραγγιού σχεδόν σε όλο του το μήκος.
ΡΙΧΤΗ
Ένα από τα ομορφότερα μικρά φαράγγια της ανατολικής Κρήτης με χαραγμένη και σηματοδοτημένη διαδρομή που ακολουθεί την κοίτη του μικρού ποταμού που σχεδόν ολόκληρο το χρόνο διαθέτει ροή νερού που δημιουργεί και ένα υπέροχο καταράκτη. Ξεκινάει λίγο έξω από το χωριό Έξω Μουλιανά και καταλήγει στην ομώνυμη παραλία του Ρίχτη ανατολικά από το χωριό Καλαβρό. Το συνολικό μήκος της διαδρομής είναι περίπου 3,0 χιλιόμετρα και η υψομετρική διαφορά εισόδου εξόδου είναι περίπου 350 μέτρα.
ΑΓΙΩΝ ΠΑΝΤΩΝ ΦΑΝΕΡΩΜΕΝΗΣ
Πρόκειται για σχετικά βατό φαράγγι το οποίο ξεκινά ανατολικά από την περιοχή Σφακίδια και καταλήγει στον όρμο της Φανερωμένης δίπλα στο ομώνυμο μοναστήρι. Δεν έχει επικίνδυνα περάσματα αλλά δεν υπάρχει χαραγμένη ευδιάκριτη διαδρομή. Το συνολικό του μήκος είναι περίπου 3,5 χιλιόμετρα και η υψομετρική διαφορά εισόδου - εξόδου περίπου 150 μέτρα.
ΟΡΕΙΝΟΥ
Ενδιαφέρον φαράγγι που ξεκινάει από το χωριό Ορεινό και καταλήγει στην περιοχή του Κουτσουρά. Παρά το γεγονός των καταστροφών από πυρκαγιές που έχει υποστεί το δάσος στην περιοχή του Ορεινού παραμένει ένα από τα ομορφότερα οικοσυστήματα της Σητείας. Σχετικά εύκολη η διάσχιση του δεν απαιτεί ιδιαίτερες συνθήκες. Το συνολικό μήκος του είναι περίπου 3,5 χιλιόμετρα και η υψομετρική διαφορά εισόδου - εξόδου είναι 500 μέτρα.
ΧΑΜΑΙΤΟΥΛΟΥ
Εντυπωσιακά όμορφο μικρό φαράγγι το οποίο ξεκινάει από την περιοχή του χωριού Χαμαίτουλο και καταλήγει στην υπέροχη παραλία νότια του Ξερόκαμπου. Χωρίς ιδιαίτερες τεχνικές απαιτήσεις, η διάσχιση του είναι σχετικά εύκολη. Το μήκος του είναι περίπου 3, 0 χιλιόμετρα και η υψομετρική διαφορά εισόδου εξόδου είναι περίπου 400 μέτρα.
ΞΕΡΟΚΑΜΠΟΥ
Το συναντάμε καθοδόν από την Ζάκρο προς τον Ξερόκαμπο. Μετά την περιοχή Αγριλιά στο σημείο που ενώνονται τα πολλά παρακλάδια του δημιουργείται ένα εντυπωσιακό τοπίο. Από αυτό το σημείο έως και την έξοδο του στην θάλασσα η απόσταση είναι περίπου 1,5 χιλιόμετρα. Στην παραλία Κατσουνάκι στις πανέμορφες αμμοθίνες που σχηματίζονται, φύονται τα περίφημα κρινάκια που θαυμάζουμε στις μινωικές τοιχογραφίες. Η υψομετρική διαφορά είναι περίπου 100 μέτρα. Δεν υπάρχει χαραγμένη διαδρομή και η διάσχιση του απαιτεί σχετική προσοχή.
ΑΓΙΟΥ ΑΝΤΩΝΙΟΥ
Μικρό αλλά με εντυπωσιακές σπηλαιώσεις φαράγγι που πήρε το όνομα του από το ομώνυμο εκκλησάκι στην βόρεια είσοδο του και καταλήγει στην περιοχή του Γούδουρα.. Οι δυσκολίες στην διάσχιση του απαιτούν ειδικό εξοπλισμό. Το συνολικό του μήκος είναι 1,3 χιλιόμετρα και η υψομετρική διαφορά εισόδου εξόδου 120 μέτρα περίπου.
ΓΟΥΔΟΥΡΑ
Το τρίτο μικρό δύσβατο φαράγγι της περιοχής του Γούδουρα ξεκινάει από την περιοχή του εγκαταλελειμμένου οικισμού Σαμακίδι και καταλήγει βόρεια του Γούδουρα. Ουσιαστικά είναι η συνέχεια του μικρού φαραγγιού που ξεκινάει από το χωριό Μέσα Απίδι της Ζήρου. Η διάσχιση του απαιτεί ειδικό εξοπλισμό και τεχνική κατάρτιση. Το συνολικό του μήκος είναι 1,0 χιλιόμετρο και η υψομετρική διαφορά εισόδου - εξόδου είναι 120 μέτρα.
ΑΣΠΡΟΛΙΘΟΥ
Μικρό δύσβατο φαράγγι που καταλήγει βορειοδυτικά του χωριού Γούδουρα. Έχει συνολικό μήκος 1,5 χιλιόμετρο και η υψομετρική διαφορά εισόδου - εξόδου είναι 120 μέτρα περίπου.
ΜΕΣΑ ΑΠΙΔΙ
Μικρό φαράγγι βατό χωρίς ιδιαίτερες απαιτήσεις τεχνικής και εξοπλισμού. Ξεκινάει από μεγάλο πλάτωμα νότια του οικισμού Μέσα Απίδι και συναντάει 2, 5 χιλιόμετρα νοτιότερα την βόρεια είσοδο του φαραγγιού του Γούδουρα που αποτελεί την συνέχεια του. Η υψομετρική διαφορά εισόδου εξόδου είναι περίπου 400 μέτρα.
(*σημείωση: Οι πληροφορίες που παρέχονται για τα φαράγγια, τα σπήλαια και τις ορειβατικές διαδρομές του Ε4 της περιοχής Σητείας είναι γενικές. Είναι ευθύνη του επισκέπτη σε κάθε περίπτωση να αξιολογεί τις προσωπικές δυνατότητες και γνώσεις του για να επιλέγει τους τρόπους που θα απολαύσει τις προτεινόμενες διαδρομές.)
