Είναι η νοτιότερη περιοχή της επαρχίας Σητείας με κέντρο τον Κουτσουρά.

Ο Κουτσουράς είναι ένας γραφικός, αναπτυσσόμενος οικισμός στο Νότιο άξονα 35 χιλιόμετρα από τη Σητεία προς την Ιεράπετρα Τις τελευταίες δεκαετίες ο Κουτσουράς εμφανίζει έντονη ανάπτυξη τόσο στον αγροτικό όσο και στον τουριστικό τομέα. Είναι επίκεντρο της καλλιέργειας πρώιμων κηπευτικών σε θερμοκήπια και διαθέτει μικρές οικογενειακές τουριστικές μονάδες, ενοικιαζόμενα διαμερίσματα και δωμάτια. Πάνω από τον Κουτσουρά βρίσκεται ο παραδοσιακός οικισμός Τσικαλαριά, από όπου περνάει το «μονοπάτι των πειρατών» - ιστορικό κατάλοιπο των Βυζαντινών και μεταβυζαντινών χρόνων.

Οι πλαγιές του βουνού Νότια του Κουτσουρά είναι σκεπασμένες με δάση Πεύκης, ενώ στα Δυτικά του οικισμού βρίσκεται ένας ωραίος χώρος αναψυχής, το «Δασάκι του Κουτσουρά». Με τους γειτονικούς οικισμούς Μακρύ Γιαλό και Ανάληψη αποτελεί ενιαία πολεοδομική ενότητα που εξελίσσεται σε σύγχρονη πόλη.

Οικισμοί στο Δήμο Μακρυγιαλού

Αγιος Στέφανος (ΓΡΑ)

Ορεινό χωριό πάνω από το Μακρύ Γιαλό με θαυμάσια θέα προς το Λιβυκό Πέλαγος Παλαιότερα ονομαζόταν Γρας. Στο λόφο πάνω από το χωριό υπάρχει ο «Κάστελλος» ή «φορτέτσα» ερειπωμένο Ενετικό φρούριο που φαίνεται να έχει κτιστεί πάνω στα ερείπια ακροπόλεως των γεωμετρικών χρόνων. Κοντά του βρίσκεται ο παραδοσιακός, έρημος σήμερα οικισμός Αόρι καθώς και οι μικρό-οικισμοί Αγιος Αντώνιος και Αγιος Ιωάννης. Στον Αγιο Στέφανο γεννήθηκε ο Αναγνώστης Παπαδάκης ή Φουνταλίδης αρχηγός της επανάστασης του 1866 στην επαρχία Σητείας και ο γιος του Εμμανουήλ Φουνταλίδης κορυφαία πολιτική προσωπικότητα στην Επαρχία Σητείας κατά την Επανάσταση του 1897 και μετέπειτα.
Υπηρεσίες - Δραστηριότητες
Πεζοπορία | Τηλέφωνο |

Καψάς

Μονή αφιερωμένη στον Αγ. Ιωάννη τον Πρόδρομο στη νότια ακτή τη Κρήτης μεταξύ Μακρύ Γιαλού και Γούδουρα 32 χλμ. από τη Σητεία. Χτισμένη στο φρύδι υψηλού και απόκρημνου βράχου στην έξοδο του φαραγγιού των Περβολακίων πάνω από τη θάλασσα. Έχει μαγευτική θέα προς το Λυβικό πέλαγος. Ο χρόνος ίδρυσης της είναι άγνωστος, πιθανόν ιδρύθηκε τον 16ο αιώνα. Το Β., παλαιό κλίτος του Αγ. Ιωάννου είναι εν μέρει μέσα σε σπήλαιο το δε Ν. , της Αγ. Tριάδας χτίστηκε το 1865, οπότε ο Ιωάννης Βιτσέντζος ή Γεωργουλάκης, γνωστός ως Γεροντογιάννης πραγματοποίησε εκτεταμένη ανακαίνιση και επέκταση της Μονής. Το θαυμάσιο τέμπλο έφτιαξε το 1869 ο ξυλόγλυπτης Χατζή Mηνάς από το Λασίθι και την εικονογράφηση έκανε ο Αντώνιος Αλεξανδρίδης το 1870. Ο Γεροντογιάννης εθεωρείτο άγιος από τον κόσμο και σύμφωνα με την παράδοση πραγματοποιούσε θαύματα .Τα οστά του βρίσκονται μέσα στο ναό της Μονής. Ο εγγονός του Ιωσήφ συνέχισε το δημιουργικό του έργο στη Μονή. Δυστυχώς οι σύγχρονες προσθήκες και κατασκευές δεν ακολουθούν το παραδοσιακό χρώμα της Μονής, που αλλοιώνεται σιγά- σιγά. Σήμερα ανήκει στη Μ, Τοπλού, και υπάρχει ηγούμενος. Εορτάζει στις 29 Αυγούστου, οπότε συρρέουν πλήθη πιστών.
Υπηρεσίες - Δραστηριότητες
Οργ. Παραλίες | Φαράγγι | Μοναστήρι |

Λάπιθος

Οικισμός της πρώην κοινότητας Στραβοδοξάρι (Σταυροχώρι), επαρχίας Σητείας, Ν. Λασιθίου σε υψόμετρο 340 μ. Βρίσκεται σε μικρή απόσταση νοτιότερα από τη Ρουκάκα και εκτείνεται μέσα σε γραφική κοιλάδα. Η παλαιότερη μνεία του οικισμού αναφέρεται σε έγγραφο του 1368, του Δουκικού αρχείου του Χάντακα Le feuda de Lapitho et Orino του Nicdetus Dandulo. Το 1881 αναφέρεται στο δήμο Ρουκάκας με 79 κατοίκους, το 1900 με 100 κατ., το 1920 με 85 κατ., το 1928 με 90, το 1940 με 113 κατ., το1951 με 87 κατ., το 1961 με 101 κατ., το 1971 με 87 και το 1981 με 67 κατοίκους. Το όνομα είναι προελληνικό και υπενθυμίζει τους Λαπίθες και την μάχη τους προς τους Κένταυρους. (Οδύσσεια, φ, 295) ... ο Κένταυρος θολώθη, μες στους Λάπιθες όταν βρέθηκε, στο σπίτι του αντρειωμένου.
Υπηρεσίες - Δραστηριότητες
Δάσος | Πεζοπορία | Τηλέφωνο | Ελλαιώνες |

Λιθίνες

Μεγάλο και πλούσιο χωριό στο Νότιο άξονα 25 χλμ.. από τη Σητεία. Θεωρείται ότι πήρε το όνομα του από τον βυζαντινό ευγενή Λουκά Λίτινο, που αποτελούσε φέουδο. Στον οικισμό Αδρομύλοι βρέθηκαν θολωτοί και κτιστοί πρωτογεωμετρικοί τάφοι. Υπήρχε τριώροφος Βενετσιάνικος Πύργος που καταστράφηκε στην επανάσταση του 1821. Διαθέτει πολλές παλιές τοιχογραφημένες εκκλησίες, όπως των Ταξιαρχών, του Αγ. Ιωάννου, του Αγ. Γεωργίου, των Αγ. Αποστόλων. Στον Αγ. Αθανάσιο υπάρχει ο τάφος και το οικόσημο της φεουδαρχικής οικογένειας των Βλάχων. Ονομαστή είναι η Παναγία των Λιθινών, κτισμένη μέσα σε σπηλιά. Χτίστηκε πιθανότατα το 15ο αιώνα. Διαθέτει τοιχογραφίες και φορητές εικόνες εξαιρετικής τέχνης και Θεωρείται θαυματουργή. Εορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου και συρρέει πλήθος κόσμου.
Υπηρεσίες - Δραστηριότητες
Πεζοπορία | Τηλέφωνο | Ελλαιώνες |

Μακρύ Γιαλός

Παραλιακός τουριστικός οικισμός στο Νότιο άξονα 35 χλμ. από τη Σητεία. Λόγω της γραφικότητας των θαυμάσιων αμμουδερών ακτών του, των γόνιμων εδαφών και του ήπιου κλίματος του αναπτύχθηκε έντονα τόσο στο γεωργικό όσο και στον τουριστικό τομέα τις τελευταίες δεκαετίες. Στα ΒΔ του οικισμού ανασκάφηκε σημαντική Μινωική αγρέπαυλη με πολλά ευρήματα ανάμεσα στα οποία σφραγιδόλιθος με παράσταση πλοίου όπου εικονίζονται βωμός και ιέρεια.

Είναι η πρώτη μαρτυρία για την ύπαρξη ιερού πλοίων στην Μινωική θρησκεία. Μεγάλη Ρωμαϊκή έπαυλη με λουτρά, μωσαϊκά, μαρμάρινες επικαλύψεις, πλήρη υδραυλική εγκατάσταση κλπ. ανάσκαψε στη θέση Κατωβίγλι ο Νίκος Παπαδάκης. Ο Μακρύ Γιαλός είναι ο μεγαλύτερος Τουριστικός οικισμός της Επαρχίας Σητείας και εκτός από τις κλασικές μονάδες διαθέτει και μονάδες εναλλακτικού Τουρισμού.
Υπηρεσίες - Δραστηριότητες
Ξενοδοχεία | Εστιατόρια | Διαμερίσματα | Οργ. Παραλίες | Παραλίες | Τράπεζα | Τηλέφωνο | Ταχυδρομείο | Αρχαιολογικοί Χώροι |

Ορεινό

Γραφικό χωριό με θαυμάσια θέα και πράσινο στις υπώρειες του βουνού Αφέντης (1475 μ.) 11 χλμ. από το Νότιο άξονα. Περιβάλλεται από δάσος Πεύκης και Νότια του χωριού υπάρχει μεγάλο φαράγγι. Στη θέση Σολωμός υπάρχουν ερείπια Πύργου που ίσως ανήκε στην οικογένεια Σολωμών. Υπάρχει επίσης παλαιοχριστιανικός ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος και ο τοιχογραφημένος Ναός του Αγ. Δημητρίου του 12ου αιώνα.

Περβολάκια

Μικρό χωριό στα Νότια των Λιθινών σε απόσταση 8 χλμ. Συνδέονται με το Νότιο άξονα με αμαξιτή οδό. Στο βουνό Καππαρουκεφάλα κοντά στο σπήλαιο Βουρνόφερτο ο Πωλ Φώρ ανακάλυψε σχεδιάσματα σκηνών κυνηγίου με παράσταση θεάς, θηραμάτων και σκύλων. Στην περιοχή τους ανήκει η Μόνή Καψά και ο μικρός οικισμός Πέζουλας. Θαυμάσιο είναι το φαράγγι των περβολακίων που καταλήγει στη Μονή Καψά.
Υπηρεσίες - Δραστηριότητες
Πεζοπορία | Τηλέφωνο | Ελλαιώνες |

Πεύκοι

Αγναντεύοντας το Λιβυκό πέλαγος από ψηλά, το όμορφο αυτό παραδοσιακό χωριουδάκι έχει πολλά να προσφέρει. Το σχολείο του χωριού διατηρείται όπως ακριβώς ήταν παλαιότερα, ενώ δίπλα υπάρχει μια θαυμάσια έκθεση όπου επιδεικνύονται πολλές πτυχές και τέχνες της αγροτικής ζωής από τα βάθη του παρελθόντος. Το εκκλησάκι του Σταυρωμένου που κοιτάζει τους Πεύκους από ψηλά, σχεδόν απ’ τα ουράνια, είναι εύκολα προσβάσιμο, όπως και τα δύο εξαιρετικά νεολιθικά σπήλαια.

Στη σκιά της Πιπεριάς -που ήρθε από την Αλεξάνδρεια με τη μορφή σπόρου πριν έναν αιώνα- βρίσκεται το καφενείο-ταβέρνα όπου χτυπά η καρδιά του χωριού. Από κει το μονοπάτι που κατεβαίνει το φαράγγι των Πεύκων έχει καλή σήμανση. Περνά από την κρήνη του χωριού, όπου οι αρχαίες γούρνες διατηρούνται ακέραιες, και οδηγεί σχεδόν μέχρι τη θάλασσα, στον μικροσκοπικό διατηρητέο οικισμό του Άσπρου Ποταμού.

Υπηρεσίες - Δραστηριότητες
Θέα | Δάσος | Πεζοπορία | Τηλέφωνο | Φαράγγι | Ελλαιώνες | Εθνικά Μνημεία |

Σκινοκάψαλα

Μικρό χωριό με ωραία θέα, πηγαία νερά και πεύκα στη πλαγιά του βουνού Αφέντης σε απόσταση 7 χλμ. από το Νότιο άξονα, το τελευταίο της Επαρχίας Σητείας προς Ιεράπετρα. Στην παλιά εκκλησία του Αγ. Γεωργίου υπάρχουν τοιχογραφίες εξαιρετικής τέχνης. Στα Σκινοκάψαλα υπάγεται ο παραλιακός τουριστικός οικισμός Μαύρος Κόλυμπος.
Υπηρεσίες - Δραστηριότητες
Πεζοπορία | Τηλέφωνο | Ελλαιώνες |

Σταυροχώρι

Κεφαλοχώρι άλλοτε της Επαρχίας Σητείας ήταν το τέρμα του δρόμου Σητείας- Σταυροχωρίου μήκους 35 χλμ. Σήμερα ο πληθυσμός έχει μετεγκατασταθεί στον παραθαλάσσιο οικισμό του Κουτσουρά και ασχολείται με τον τουρισμό και κυρίως την καλλιέργεια των πρώιμων κηπευτικών. Ο Κουτσουράς αναπτύσσεται σταθερά και είναι έδρα του Δήμου Μακρύ Γιαλού. Πολύ κοντά στο Σταυροχώρι είναι ο μικρός οικισμός Λάπιθος με ωραία Κρήνη του 1779. Μεταξύ Σταυροχωρίου και Κουτσουρά υπάρχει ο εγκαταλελειμμένος οικισμός Τσικαλαριά, από όπου περνά το «μονοπάτι των πειρατών». Η παλιά εκκλησία «της Παναγίας στη Λυγιά, στους Αποστόλους» πιθανόν να ήταν ο ναός του Αποστόλου Παύλου που αναφέρει ο Randolph το 1687. Στην περιοχή του ανήκουν τα σπήλαια Αγιοι Απόστολοι και Ζωοδόχος Πηγή. Το Σταυροχώρι φημίζεται για τις πηγές του στην τοποθεσία Αρχές και τους πολλούς νερόμυλους του. Από το Σταυροχώρι κατάγονταν ο οπλαρχηγός Ιωάννης Μακρής ή Ρωμνάκης.
Υπηρεσίες - Δραστηριότητες
Θέα | Δάσος | Πεζοπορία | Τηλέφωνο | Ταχυδρομείο | Ελλαιώνες | Παραδοσιακά Κτίρια | Εθνικά Μνημεία |

Χρυσοπηγή

Μικρό χωριό στο δρόμο προς το Σταυροχώρι 30 χλμ. από τη Σητεία σε μικρό εύφορο κάμπο. Ακούεται συχνά με το παλιό της όνομα Ρουκάκα, λέξη μάλλον Αραβικής προέλευσης. Στη Ρουκάκα, κατοικούσαν πολλοί Τούρκοι και υπήρχε μεγάλο τζαμί. Το 1866 ήταν έδρα της επαναστατικής επιτροπής της επαρχίας και στα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας ήταν έδρα Δήμου με 9 χωριά. Στην περιοχή υπάρχει το σπήλαιο Θεριότρυπα. Στην περιοχή της ανήκει η παλιά εκκλησία της Παναγίας στα Διχαλά και το γραφικό μετόχι Μπέμπονας με αμπέλια, περιβόλια και πηγή νερού, ανάμεσα σε βουνά.
Υπηρεσίες - Δραστηριότητες
Πεζοπορία | Τηλέφωνο | Ελλαιώνες |