Όσο πλούσια και γοητευτική είναι η φύση της Επαρχίας Σητείας άλλο τόσο ενδιαφέρουσα και ζωντανή είναι η αγροτική της ζωή. Ολες οι γαιώδεις περιοχές της Επαρχίας Σητείας οι πεδιάδες, οι κοιλάδες, οι λόφοι και οι υπώρειες των βουνών καλλιεργούνται, ενώ οι υπόλοιπες εκτάσεις, οι πλαγιές των βουνών, τα δάση των πρίνων και της αγριελιάς, οι σκεπασμένες με ασπαλάθους, φασκομηλιά, θυμάρι και άλλα αρωματικά φυτά επιφάνειες της γης φιλοξενούν και τρέφουν χιλιάδες αιγοπρόβατα σε κοπάδια "ελεύθερης βοσκής". Κοντά ακόμη στους κατάλληλους βιότοπους θάμνων και αγριολούλουδων είναι εγκατεστημένες μικρές ή μεγάλες "συστάδες" κυψελών, οι γνωστές με το ωραίο όνομα "μελισσόκηποι". Το μέγα μέρος του πληθυσμού της επαρχίας είναι αγρότες: Ελαιοκόμοι, αμπελουργοί, καλλιεργητές λαχανικών σε θερμοκήπια ή υπαίθριους χώρους, κτηνοτρόφοι ή μελισσοκόμοι, ενώ στα παραθαλάσσια χωριά και την πόλη της Σητείας υπάρχουν ψαράδες. Σε όποιο σημείο της επαρχίας κι αν βρεθεί ο επισκέπτης θα δει ωραίες εικόνες του αγροτικού βίου συχνά μάλιστα αρχέγονες και συγκινητικές με τους ηλικιωμένους που "επιμένουν" στα παλιά όπως το λιομάζεμα με την "κατσούνα", ο τρύγος με το καλάθι, το σκάψιμο με τη σκαλίδα, το κούρεμα ή το άρμεγμα των προβάτων, το ψάρεμα με τη βάρκα και τα δίχτυα, η μεταφορά με το γαϊδουράκι και τόσα άλλα που ο εκσυγχρονισμός και η μηχανοποίηση της αγροτικής παραγωγής εξαφανίζει με γρήγορους ρυθμούς. Ασφαλώς θα δει και μοντέρνους αγρότες με μηχανές και αυτοκίνητα καθώς και σύγχρονες εγκαταστάσεις μεταποίησης και συσκευασίας, αναπόφευκτες εξελίξεις της εποχής που επιτρέπουν τη μαζική παραγωγή και την τυποποίηση των αγροτικών προϊόντων έτσι ώστε να φτάνουν στο καταναλωτικό κοινό όσο μακριά κι αν είναι σε προσιτές τιμές και σταθερή ποιότητα.
Στη Σητεία το παραδοσιακό και το μοντέρνο όχι μόνο στη γεωργία αλλά και στους άλλους τομείς συνυπάρχουν τις περισσότερες φορές κατά τρόπο αρμονικό και συχνά εντυπωσιακό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η αρμονική συνύπαρξη στο Οροπέδιο Χανδρά των παλιών ανεμόμυλων για την άντληση του νερού για πότισμα των κήπων και των σύγχρονων ανεμογεννητριών που παράγουν ηλεκτρισμό από τη δύναμη του ανέμου. Συστάδες τέτοιων ανεμογεννητριών, αιολικών πάρκων, όπως ονομάζονται, συναντά κανείς και σε άλλα μέρη της Επαρχίας όπως κοντά στα χωριά Αχλάδια, Ξερολίμνη και Παλαίκαστρο.
Οι σύγχρονοι αυτοί ανεμόμυλοι αποτελούν μια άλλη "νότα" στο σκηνικό των βουνών και "σημαίνουν" οικολογικά το τοπίο. Χάρις σ' αυτά τα πρωτοποριακά αιολικά πάρκα της περιοχής μας, που έχουν προκαλέσει πανευρωπαϊκό ενδιαφέρον, η Κρήτη είναι το πρώτο νησί στο κόσμο σε αξιοποίηση, ήπιων, ανανεώσιμων πηγών Ενέργειας. Το αγροτικό τοπίο της Επαρχίας Σητείας χαρακτηρίζεται από την κυριαρχία της ελιάς. Παντού ο επισκέπτης θα δει το ιερό δέντρο της Αθηνάς με τα αργυροπράσινα φύλλα να παίζει με τον άνεμο ή να δέχεται αναπαυμένο τις ζεστές ακτίνες του ηλίου και να μετατρέπει τους χυμούς του σε λάδι, στο θαυματουργό αυτό ελιξίριο της ζωής και της υγείας. Πεδιάδες, λόφοι, κοιλάδες
και πλαγιές βουνών όμοια όλα και ταυτόχρονα τόσο διαφορετικά κάθε φορά είναι σκεπασμένα με το ευλογημένο αυτό δέντρο, ενώ κάθε τόσο μικρά και μεγάλα αμπέλια, κήποι και οπωροφόρα δέντρα με τις σκουροπράσινες αποχρώσεις τους προσθέτουν τις ζωηρές και χαρούμενες πινελιές τους στον γοητευτικό πίνακα του ήρεμου Σητειακού τοπίου. 
Δεν είναι όμως μόνο η ομορφιά του τοπίου. Η χιλιόχρονη εμπειρία των χωρικών διδάσκει ότι το ελαιόλαδο και το κρασί - σε μικρές ποσότητες το δεύτερο - ωφελούν την υγεία και μακραίνουν τη ζωή. Και τα δυο αυτά επιβεβαίωσε τα τελευταία χρόνια η επιστημονική έρευνα κατά τον πιο πανηγυρικό τρόπο!
Αποδεικνύεται ότι το ελαιόλαδο προστατεύει τον άνθρωπο από καρδιακές παθήσεις και διάφορες μορφές καρκίνου, από πολλές άλλες ασθένειες και παρατείνει τη νεανικότητα και τη ζωή. Ευεργετική επίδραση στη πρόληψη του καρκίνου, την οστεοπόρωση και άλλες παθήσεις έχει επίσης το κόκκινο κρασί. Η κρητική δίαιτα που έχει σαν βάση το ελαιόλαδο και στοιχεία τα όσπρια, τα πολλά λαχανικά και τα φρούτα, τα άπαχα κρέατα, τυροκομικά και ψάρια και το λίγο κρασί αποδείχτηκε από τις έρευνες ότι είναι η αιτία της καλής υγείας και της μακροβιότητας των Κρητικών - που είναι η μεγαλύτερη στο κόσμο και συνιστάται από τους ειδικούς επιστήμονες και διαιτολόγους.
Τα κρασιά της Σητείας είναι ονομαστά από την αρχαιότητα και από εδώ έπαιρνε κρασί με πλοία που έστελνε ο Λούκουλλος και το πήγαιναν στη Ρώμη για τα περίφημα Λουκούλλεια γεύματά του! Και σήμερα τα κρασιά της Σητείας είναι άριστης ποιότητας και γίνονται ανάρπαστα στην εσωτερική και τις ξένες αγορές, ενώ το ελαιόλαδο της Σητείας είναι το καλύτερο στον κόσμο. Είναι εξαιρετικά παρθένο Ονομασίας Προελεύσεως Ανωτέρας Ποιότητας, ελέγχεται κατά HACCP και ISO 9002 και επί σειρά ετών αποσπά πρώτα βραβεία στους διεθνείς διαγωνισμούς που συμμετέχει. Φέτος πήρε το πρώτο Παγκόσμιο βραβείο στο διαγωνισμό για τα εξαιρετικά παρθένα ελαιόλαδα του Διεθνούς Συμβουλίου Ελαιολάδου (που είναι θεσμός του Ο.Η.Ε.).
Τα τελευταία χρόνια στην επαρχία Σητείας, στη Μονή Τοπλού και αλλού με τη συνδρομή των προγραμμάτων LEADER έχουν αναπτυχθεί κατά τρόπο πρωτοποριακό από ομάδες ή μεμονωμένους νέους αγρότες οι βιολογικές καλλιέργειες της ελιάς και του αμπελιού και παράγονται και τυποποιούνται άριστης ποιότητας ελαιόλαδα κρασιά τσικουδιά, ελιές, πάστα ελιάς, σαπούνι και ξύδι. Τα μοναδικά προϊόντα της Επαρχίας Σητείας συμβατικά και βιολογικά ο επισκέπτης μπορεί να προμηθευτεί σε προνομιακές τιμές από καταστήματα και ειδικά πρατήρια που θα βρει σε όλη την Επαρχία αλλά και από τους ίδιους τους παραγωγούς. Η ελιά και το αμπέλι δεν μας δίδουν μόνο τους ευλογημένους καρπούς τους αλλά συνδέονται άρρηκτα με την ιστορία και το πολιτισμό, την παράδοση, τη τέχνη και τη ζωή του τόπου και ολόκληρης της Μεσογείου και της Ευρώπης.
Αξίζει πραγματικά να ακολουθήσει κανείς τις ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες και όμορφες διαδρομές τους, καθώς και εκείνη της ανεξερεύνητης Σητείας, γεμάτες πλούτο εικόνων, εμπειριών και συγκινήσεων και ωφέλιμων γνώσεων και μηνυμάτων ζωής.
Υπάρχουν άλλωστε σε όλες τις περιοχές της Επαρχίας ωραία αγροτουριστικά καταλύματα, ενοικιαζόμενα δωμάτια και διαμερίσματα και μικρά οικογενειακά ξενοδοχεία στα οποία μπορεί κανείς να μείνει και να απολαύσει τη φύση, την αγροτική ζωή και την παράδοση και να διατρέξει τις όμορφες και πολύ ενδιαφέρουσες διαδρομές της περιοχής που θα του δώσουν πρωτόγνωρες και ιδιαίτερες χαρές και συγκινήσεις.
Φυσικά τις διαδρομές αυτές μπορούν να χαρούν και όσοι διαμένουν σε μεγάλα ξενοδοχεία ή έρχονται ως επισκέπτες από άλλες περιοχές της Κρήτης.
Καζανέματα
Η σοδειά είναι έτοιμη. Τα καζάνια αρχίζουν να βράζουν. Το Λασίθι ολόκληρο μεθά από τα αρώματα της ρακής που θα ζεστάνει όλη την επόμενη χρονιά με τη δυνατή γεύση και το άρωμά της. Η παραγωγή της ρακής είναι γιορτή ολόκληρη για την περιοχή που σείεται από γλέντια απ' άκρη σ' άκρη κάθε φθινόπωρο. Δουλειά στην αρχή και μετά μαντινάδες, ξεφάντωμα, κέφι διονυσιακό που συνεχίζεται για μέρες. Βλέπετε, η ρακή δεν είναι απλά ένα προϊόν. Αντίθετα, είναι σύμβολο ενός ελεύθερου κι αγνού τρόπου ζωής, μιας παράδοσης που αρνείται να σβήσει, μιας κουλτούρας που διατηρεί τις ιδιαιτερότητές της. Ίσως γι' αυτό σιγά-σιγά, η κρητική ρακή αρχίζει να κερδίζει όχι μόνο τους ντόπιους αλλά και πολλούς από τους επισκέπτες που επιλέγουν να έρθουν στη Σητεία και να παρευρεθούν στις μεγάλες αυτές στιγμές.
Λιομάζωμα
Το λιομάζωμα αρχίζει και τελειώνει το φθινόπωρο, αν και σε ορισμένες περιπτώσεις παρατείνεται και κατά τους χειμερινούς ή ακόμη και ανοιξιάτικους μήνες.
Το λιομάζωμα αρχίζει πριν ακόμη βρέξει με το μάζεμα των αυγουστιάτικων τσίκουδων (ελιές που πέφτουν τον Αύγουστο χάμω και αποξεραίνονται), γιατί κατά κοινή παραδοχή τα τσίκουδα του Αυγούστου έχουν λάδι. Το λιομάζωμα όμως αρχίζει στα τέλη του Οκτώβρη - αρχές του Νοέμβρη, οπότε οι ελιές στις παραθαλάσσιες περιοχές έχουν ωριμάσει. Οι ελιές διακρίνονται σε ψιλολιές και χοντρολιές. Οι ψιλολιές μαζεύονται με το ράβδισμα ενώ οι χοντρολιές μαζεύονται μόνο από κάτω, γιατί σ' αυτές δεν επιτρέπεται το ράβδισμα.
Επειδή το λιομάζωμα της ψιλολιάς, όταν ωριμάσει, είναι από τις βιαστικές δουλειές και υπάρχει κίνδυνος αν φυσήξει αέρας να τις ρίξει, χρησιμοποιούνται προς ενίσχυση εργάτες - ραβδιστάδες και εργάτισες -μαζώχτρες και αναπλογυρίστρες.
Στο ράβδισμα της λιανολιάς παίρνουν μέρος ο ραβδιστής που σκαρφαλώνει στο δέντρο και με μια κοντή σχετικά βέργα -την κατσούνα- κτυπά το ξύλο των κλάδων και πέφτουν οι ώριμες ελιές. Βοηθός του ραβδιστή είναι γρήγορη και δραστήρια γυναίκα -η αναπλογυρίστρα- που στρώνει τις ανάπλες (μεγάλα στρωσίδια) κάτω από το δέντρο στο σημείο πάνω από το οποίο ραβδίζει ο ραβδιστής και που τις μετακινεί σε άλλο σημείο, όταν μετακινηθεί αντίστοιχα σε άλλο σημείο του δέντρου και ο ραβδιστής. Παράλληλα η αναπλογυρίστρα με μια μακρά ντέμπλα (μακριά ξύλινη ράβδος) ή με μια κοντάρα (ακόμη μακρύτερη ράβδος) κτυπά το δέντρο από το έδαφος και ρίχνει τις ελιές που φτάνει με την ντέμπλα ή την κοντάρα. Με τον τρόπο αυτό οι ραβδιζόμενες ελιές πέφτουν σχεδόν όλες στις ανάπλες και έτσι η συγκομιδή προχωρεί γρήγορα.
Επειδή κατά το ράβδισμα μαζί με τις ελιές πέφτουνε στις ανάπλες φύλλα και κλαδιά του δέντρου, πρέπει να τα χωρίσουν και να μείνει καθαρός ο λιόκαρπος. Δηλ. αφού εξασφαλιστεί καθαρός τόπος με πολλά στρωσίδια, ο ραβδιστής παίρνει με ένα μικρότερο δοχείο λίγες-λίγες τις ακαθάριστες ελιές και τις ρίχνει με κάποια δύναμη στον αέρα κόντρα στον πνέοντα άνεμο, οπότε ο καρπός σαν βαρύτερος πηγαίνει μπροστά, ενώ τα φύλλα και τα κλαδιά μένουν πίσω.
Με αυτό τον τρόπο γινόταν (και εξακολουθεί να γίνεται όμως με πιο σύγχρονα μέσα) το λιομάζωμα της λιανολιάς, για να ακολουθήσει ύστερα το άλεσμα στη φάμπρικα και να βγει το λάδι, η πυρήνα και ο κατσίγαρος.
