Η Περιοχή Ιτάνου βρίσκεται στο ανατολικότερο άκρο της επαρχίας Σητείας. Σχηματίστηκε το 1997 με τρια δημοτικά διαμερίσματα, τις πρώην κοινότητες της Ζακρού, του Καρυδίου και του Παλαίκαστρου. Έδρα της περιοχής είναι το Παλαίκαστρο, το οποίο απέχει από την πόλη της Σητείας 19 χιλιόμετρα και βρίσκεται σε ιστορική τοποθεσία. Από την Μινωική εποχή η περιοχή ήταν κέντρο εμπορίου. Το λιμάνι της Ιτάνου, που σήμερα βρίσκεται πολλά μέτρα κάτω από την επιφανεια της θάλασσας είναι ένα σημαντικό πειστήριο.

Το Παλαίκαστρο με τα γόνιμα εδάφη, τις σπουδαίες αρχαιότητες και τις θαυμάσιες παραλίες του είναι ο πιο ζωντανός και αναπτυσσόμενος οικισμός της Επαρχίας Σητείας και έχει μεγάλες δυνατότητες και προοπτικές περαιτέρω ανάπτυξης. Το όνομα του το οφείλει σε παλαιό κάστρο. Στο κοινοτικό του διαμέρισμα υπάγονται οι οικισμοί Αγκαθιάς, Βαί, Μυρτίδια, Λύδια και Χοχλακιές, η Μονή Τοπλού, η περιοχή της Ιτάνου, Αγιος Νικόλαος, Αγιος Σπυρίδωνας, Βαγιάς, Καλαμάκι, Ανάλουκας. Στην παραλία του Παλαίκαστρου στη θέση Ρουσολάκκος αποκαλύφθηκε μεγάλη και σπουδαία πόλη των Μινωικών χρόνων. Ακμασε την υστερομινωική εποχή αλλά βρέθηκαν και ερείπια της πρωτομινωικής και Μεσομινωικής εποχής, ιδίως τάφους με μεγάλες ποσότητες οστών σε θαυμάσια διατήρηση. Ανθρωπολόγοι που τα μελέτησαν κατέληξαν σε σημαντικά συμπεράσματα για τη σωματική δομή των μινωιτών που είχαν ανάστημα 1.60 οι άνδρες και 1.50 οι γυναίκες κατά μέσο όρο.

Ένας κεντρικός δρόμος που διασταυρώνεται με 4 κάθετους χωρίζει τη πόλη σε 9 συνοικίες στις οποίες κατά μια εκδοχή κατοικούσαν ισάριθμα γένη. Τα σπίτια που βλέπουν στον κεντρικό δρόμο είχαν επιβλητικές προσόψεις, ενώ ένα άρτιο αποχετευτικό σύστημα διακλαδίζεται σε όλες τις συνοικίες, Στη συνοικία Β μεταξύ άλλων υπήρχε δωμάτιο - μέγαρο με 4 σειρές κιόνων και μαγειρείο, δεξαμενή καθαρμού, πηγάδι, οικιακό ιερό, λουτρό και αποθήκη λαδιού ενώ σε άλλους χώρους υπήρχε ελαιοτριβείο και ελαιαποθήκη. Βρέθηκαν επίσης πολλά «καμαραϊκά» αγγεία, αμφορείς, λύχνοι, πιθάρια κ.α. Δωμάτια-μέγαρα και σπουδαία αντικείμενα βρέθηκαν και σε άλλες συνοικίες , ενώ στη συνοικία Ε βρέθηκε σταφιλοπιεστήριο. Στη συνοικία Χ έγιναν εξαιρετικά σημαντικές ανακαλύψεις: Στα ΒΑ της μέσα σε θεμέλια σπιτιών αποκαλύφθηκε το περιώνυμο στην αρχαιότητα ιερό του Δικταίου Διός. Στο ιερό αυτό λατρευόταν ο Ζευς από τα γεωμετρικά χρόνια έως τη Ρωμαϊκή κατάκτηση. Βρέθηκαν επίσης πολύ κοντά τα κομμάτια της πλάκας στην οποία ήταν γραμμένος ο ύμνος του Δικταίου ή Κρηταγενούς Διός. Πρόκειται για τον πρώτο ύμνο σε θεότητα σε ολόκληρο τον αρχαίο κόσμο και στην ουσία πρόκειται για ύμνο στην Ειρήνη και στη ζωή. Τον έψαλαν κάθε χρόνο την άνοιξη χορεύοντας γύρω από το βωμό του Διός γυμνοί ασπιδοφόροι νέοι μιμούμενοι τους Κουρήτες και τον παρακαλούσαν να έρθει στη γη και να φέρει ευτυχία, ειρήνη και δικαιοσύνη στους ανθρώπους, ευφορία των καρπών της γης, προστασία στη νεότητα, ούριους ανέμους στα πλοία κλπ. Στον ίδιο χώρο βρέθηκαν επίσης τα τμήματα του χρυσελεφάντινου αγαλματιδίου, του «αριστουργήματος»του Μινωικού πολιτισμού, όπως έχει αποκληθεί και που εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Σητείας.

Τις ανασκαφές πραγματοποίησαν πριν από 100 περίπου χρόνια οι Αγγλοι αρχαιολόγοι, Bosanquet, Dawkins και συνεχίζονται σήμερα από την αγγλική αρχαιολογική Σχολή. Πρόσφατη έρευνα «<ακτινογραφία» του υπεδάφους παρέχει σοβαρές ενδείξεις ότι κάτω από τη γη του «Ρουσόλακου» κρύβεται το πέμπτο μεγάλο Μινωικό Ανάκτορο της Κρήτης!

Η ζωή στη Μινωική πόλη του Παλαικάστρου έσβησε ξαφνικά, όπως και στη Ζάκρο και τις άλλες πόλεις της Κρήτης περί το 1500 π.χ.. από τη φοβερή έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης. Στη θέση κουρεμένος ανασκάφηκαν 7 υπομινωικές οικίες στη θέση «Καστρί» οικίες της γεωμετρικής και ελληνιστικής εποχής, ενώ στο ναό του Αγ. Αντωνίου ο Halbherr ανακάλυψε τεμάχιο της συνθήκης Κνωσού και Ιεράπυτνας.

Το Παλαίκαστρο με τα γόνιμα εδάφη, τις σπουδαίες αρχαιότητες και τις θαυμάσιες παραλίες του είναι ο πιο ζωντανός και αναπτυσσόμενος οικισμός της Επαρχίας Σητείας και έχει μεγάλες δυνατότητες και προοπτικές περαιτέρω ανάπτυξης. Στο χωριό υπάρχει λαογραφικό μουσείο και το Καλοκαίρι πραγματοποιούνται πολιτιστικές εκδηλώσεις.

Οικισμοί στη περιοχή Ιτάνου

Αδραβάστοι

Μικρός οικισμός κοντά στη Ζάκρο στη πλαγιά του βουνού 36 χλμ. από τη Σητεία. Με τα παλιά σπίτια του και τα στενά ανηφορικά δρομάκια διατηρεί παραδοσιακό χρώμα. Αριθμεί λίγους κατοίκους. Στη κορυφή Εντίχτης (560μ.) βρέθηκαν αρχαία αντικείμενα που μαρτυρούν ύπαρξη αρχαίου ιερού ή κατοίκησης.

Αζωκέραμος

Μικρός οικισμός σε πεδινή θέση στο μέσον μεταξύ Παλαικάστρου και Ζάκρου 31 χλμ. από τη Σητεία. Έχουν απομείνει λίγοι κάτοικοι που ασχολούνται με τη γεωργία. Είναι η γενέτειρα του Αγίου Ιωσήφ του Σαμάκου που ασκήτεψε στο Μεγάλο Κάστρο (Ηράκλειο) και πέθανε το 1511. Η μνήμη του εορτάζεται στις 22 Ιανουαρίου. Έχει ανασκαφεί μινωική οικία με σταφυλοπιεστήριο και άλλα ευρήματα. Στην περιοχή του οικισμού υπάρχει το σπήλαιο Αδιάβατο.

Βρυσίδι (ΜΑΓΚΑΣΑ)

Εγκαταλελειμμένο χωριουδάκι στο οροπέδιο του Καρυδίου 15 χμ από τη Σητεία. Σώζονται λίγα παλιά παραδοσιακά σπίτια με πέτρινους τοίχους. Στα δυτικά του χωριού υπάρχει σπήλαιο με πολλά ίχνη νεολιθικής κατοίκησης , όπως λίθινοι πέλεκυς, οψιανοί, 260 κοκάλινες περόνες κα. το οποίο ανάσκαψε ο Dawkins το 1905. Στα δυτικά του σπηλαίου βρέθηκε μια μεγάλη σπουδαία και σπάνια νεολιθική οικία του τύπου Βυt and Ben με ένα μικρό και ένα μεγάλο δωμάτιο (Living room και υπνοδωμάτιο - καθιστικό). Στην οικία αυτή βρέθηκαν πολλοί λίθινοι πέλεκυς και μυλόπετρες.

Ζάκρος Επάνω

Κεφαλοχώρι μέσα σε καταπράσινο περιβάλλον στο Α άκρο της Κρήτης σε απόσταση 38 χλμ. από τη Σητεία. Στο Κοινοτικό διαμέρισμα της υπάγονται και οι οικισμοί Κάτω Ζάκρος, Αδραβάστοι, Αζωκέραμος, Κελλάρια, Κλησίδι καθώς και τα μετόχια: Αγ. Γεώργιος, Σφάκα, Κάνεβα, Σκαλιά. Αρχαία έχουν εντοπιστεί σε πολλές θέσεις της περιοχής και ιερό κορυφής στο ύψωμα Τραόσταλος. Στο δρόμο προς τη Κ. Ζάκρο στην έξοδο του χωριού ο καθηγητής Ν. Πλάτων ανάσκαψε σπουδαία Μινωική Έπαυλη με κτιστό ληνό και τοιχογραφίες με φυτικά ποικιλόχρωμα θέματα και πίθο με σημεία γραμμικής Α. Στο επάνω άκρο του χωριού υπάρχουν οι μεγάλες και ονομαστές πηγές της Ζάκρου και μέσα στο χωριό πολλοί νερόμυλοι που πρόσφατα αναστηλώθηκαν και αποτελούν τη κτιριακή υποδομή για την ίδρυση μουσείου του Νερού.
Υπηρεσίες - Δραστηριότητες
Ξενοδοχεία | Εστιατόρια | Διαμερίσματα | Πεζοπορία | Τηλέφωνο | Φαράγγι | Αρχαιολογικοί Χώροι | Ελλαιώνες |

Ζάκρος Κάτω

Παραλιακή περιοχή και οικισμός σε απόσταση 8 χλμ. από την πάνω Ζάκρο σε ένα πανέμορφο όρμο με πλούσια αμμουδιά. Εδώ ο μεγάλος αρχαιολόγος Νικόλαος Πλάτων το 1961 εντόπισε και άρχισε να ανασκάπτει το τέταρτο Μινωικό ανακτορικό κέντρο της Κρήτης. Πρώτος παρατήρησε ίχνη αρχαίων ερειπίων ο Spratt. Ακολούθως ερεύνησαν την περιοχή οι αρχαιολόγοι Halbhell και Mariani, ο Evans και ο Hogarth, ενώ σοβαρές ενδείξεις έδωσαν χρυσά κοσμήματα που βρήκε ένας χωρικός και τα ευρήματα που παρέδωσαν οι φιλάρχαιοι Εμμ. Φυγετάκης και Ν. Καραντώνης. Τις πρώτες ανασκαφές του Ν. Πλάτωνος χρηματοδότησαν οι Αμερικανοί φιλότεχνοι Leon και Harriet Pomerance. Η συνολική έκταση του ανακτορικού κέντρου ξεπερνά τα 10 στρέμματα και υπήρχαν περί τα 250 διαμερίσματα διαφόρων χρήσεων. Το ανάκτορο βρέθηκε ασύλητο, έτσι αν και μικρότερο εκείνων της Κνωσού, της Φαιστού και των Μαλίων τα ευρήματα του ήταν και περισσότερα (άνω των 10000) και σπουδαιότερα και μας έδωσαν πολύτιμες πληροφορίες για τη ζωή και τον πολιτισμό της Μινωικής Κρήτης. Πολλά χαρακτηρίζονται πραγματικά «βασιλικά» και είναι κυριολεκτικά αριστουργήματα. Το ανάκτορο οφείλει την ανάπτυξη του κυρίως στη γεωγραφική του θέση. Ήταν ο μεγάλος σταθμός των Μινωικών πλοίων προς και από την Αίγυπτο και την Ανατολή. Το πιστοποιούν άλλωστε πολλά ευρήματα και πρώτες ύλες προερχόμενα από τις περιοχές αυτές. Η Βιοτεχνία και η τέχνη ήταν ιδιαίτερα ανεπτυγμένες στο ανάκτορο της Ζάκρου και παρείχαν μεγάλες προσόδους. Τα ευρήματα του κοσμούν τα μουσεία Ηρακλείου, Σητείας και Αγ. Νικολάου. Το ανάκτορο καταστράφηκε απότομα με την έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης περί το 1500 Π.χ. Η επίσκεψη στον χώρο του ανακτόρου είναι ανεπανάληπτη εμπειρία. Το ΤΑΠΑ έχει εκδώσει συνοπτικό οδηγό όπου μπορεί κανείς να βρει τις βασικές πληροφορίες. Ενδιαφέρουσες ανασκαφές έγιναν και στα ανακτορικά παραρτήματα. Εντοπίστηκε το παλιό ανάκτορο, βρέθηκε μεταλλευτικός κλίβανος, αποκαλύφθηκαν άλλα κτήρια με άφθονα ευρήματα, πινακίδες της γραμμικής γραφής Α και Β κ.α. Ερευνήθηκαν ακόμη ταφές σε σπήλαια στο φαράγγι της Ζάκρου (έτσι ονομάστηκε «φαράγγι των νεκρών»), στο ύψωμα Αγ. Αντώνιος και βρέθηκε το λατομείο του πωρόλιθου με τον οποίο κτίστηκε το ανάκτορο στη θέση Πελεκητά, όπου υπάρχει σπήλαιο με ίχνη Νεολιθικής κατοίκησης. Η Κάτω Ζάκρος είναι ένας αρχαιολογικός παράδεισος και ένα εξαιρετικής ομορφιάς παρθένο φυσικό τοπίο.
Υπηρεσίες - Δραστηριότητες
Ξενοδοχεία | Εστιατόρια | Διαμερίσματα | Οργ. Παραλίες | Παραλίες | Πεζοπορία | Τηλέφωνο | Σπηλιές | Αρχαιολογικοί Χώροι | Εθνικά Μνημεία |

Καρύδι

Ορεινό χωριό σε απόσταση 25 χλμ. από Σητεία. Βρίσκεται στο κέντρο εκτεταμένου βραχώδους οροπεδίου ιδιαίτερης ομορφιάς. Στα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας ήταν έδρα Δήμου. Σήμερα έχει λίγους κατοίκους, που το χειμώνα το εγκαταλείπουν και διαμένουν στον οικισμό Λαγκάδα ασχολούμενοι με την ελαιοσυλλογή. Διατηρεί το παραδοσιακό του χρώμα και σώζονται πολλά παλιά πέτρινα σπίτια. Κοντά στον οικισμό υπάρχουν 2 από τα πιο σπουδαία σπήλαια της Κρήτης. Το Κατωφύγι και ο Περιστεράς με ίχνη ανθρώπινης κατοίκησης . Η περιοχή αποτελεί αληθινό παράδεισο των σπηλαιολόγων , που τα εξερευνούν κάθε χρόνο. Είναι γενέτειρα του πρώτου αρχειακού της Κρήτης, ιστοριοδίφη, ιδρυτή και πρώτου Διευθυντή του ιστορικού αρχείου Κρήτης Νικολάου Ι. Παπαδάκη.
Υπηρεσίες - Δραστηριότητες
Πεζοπορία | Τηλέφωνο | Αμπελώνες | Σπηλιές |
Περισσότερα:
www.karydi.gr

Κελάρια

Οικισμός της πρώην Κοινότητας Ζάκρου, επαρχίας Σητείας, Ν. Λασιθίου σε υψόμετρο 250 μ. Απέχει από την πόλη της Σητείας 32 χλμ. στο δρόμο προς Ζάκρο. Πρώτη φορά αναφέρεται στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834 με 10 χριστιανικές οικογένειες. Το 1881 αναφέρεται στο Δήμο Καρυδίου με 100 χριστιανούς κατοίκους. Το 1900 με 115 κατ. ενώ στην απογραφή του 1920 δεν αναφέρεται. Το 1928 αναφέρεται Κελάρια στην Κοινότητα Ζάκρου με 69 κατ. , το 1940 με 69 κατ. , το 1951 με 59, το 1961 με 48 κατ. και το 1971 με 45. Σήμερα ζουν λίγες οικογένειες.
Υπηρεσίες - Δραστηριότητες
Πεζοπορία | Τηλέφωνο | Ελλαιώνες |

Κλησίδι

Οικισμός της πρώην κοινότητας Ζάκρου, επαρχίας Σητείας, Ν. Λασιθίου σε υψόμετρο 220 μ. Δεν αναφέρεται στις βενετσιάνικες απογραφές, ούτε στην τούρκικη του 1671. Αλλά σε έγγραφο αχρονολόγητο, ασφαλώς όμως των πρώτων χρόνων της Τουρκοκρατίας, αναφέρεται μεταξύ των χωριών της Σητείας και το χωριό Ktidisi, που πιθανότατα είναι κακή γραφή του χωριού Κλησίδι (Ν. Σταυρινίδη, Μεταφράσεις, Β΄, σελ. 338). Στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834 αναφέρεται Klisidhi (Pashley, Travels in Crete, II, 312) με 5 χριστιανικές οικογένειες. Στην απογραφή του 1881 αναφέρεται στο δήμο Καρυδίου με 37 χριστιανούς. Το 1900 αναφέρεται με 44 κατ. Στην απογραφή του 1920 δεν αναφέρεται. Το 1928 είναι στην κοινότητα Ζάκρου με 45 κατ., το 1940 Κλησίδιον με 49 κατ., το 1951 με 47 κατ., το 1961 με 28, το 1971 με 20 και το 1981 με 15 κατ.

Κρυονέρι (Μισιργιού)

Μικρός οικισμός της πρώην κοινότητας Μιτάτου με ελάχιστους κατοίκους, κυρίως τους θερινούς μήνες.

Λαγκάδα

Μικρός οικισμός της πρώην Κοινότητας Καρυδίου, της επαρχίας Σητείας, Ν. Λασιθίου. Βρίσκεται στο δρόμο από Παλαίκαστρο προς Ζάκρο, χτισμένο σε υψόμετρο 140 μ. Σε απογραφή του 1981 είχε 43 κατοίκους. Πρώτη φορά αναφέρεται στην απογραφή του 1940 αλλά ως ακατοίκητο. Το 1951 αναφέρεται με 13 κατοίκους, το 1961 με 21 κατοίκους και το 1971 με 4 κατ. Υπάρχει μεγάλη εκκλησία στην άκρη του χωριού αφιερωμένη στον Άγιο Σάββα. Το καλοκαίρι υπάρχει προσέλευση ξένων ενώ οι ντόπιοι μετακομίζουν στο Καρύδι για να απολαύσουν τη δροσιά του βουνού και επιστρέφουν τέλη του Φθινοπώρου στα πεδινά για να ετοιμαστούν για το λιομάζωμα.

Μητάτο

Μικρός οικισμός στο Οροπέδιο Καρυδίου 20 χλμ. από τη Σητεία. Μαζί με τους οικισμούς Χώνος, Ξερολίμνη, Μυσιριού και Μαγκασά αποτελούσε Κοινότητα. Στην περιοχή βρέθηκαν προϊστορικοί τάφοι και στο ύψωμα Μόδι ιερό κορυφής με πλούσια αναθήματα. Τα χωριουδάκια ερημώνονται καθημερινά. Το βραχώδες τοπίο όμως διαθέτει μια ιδιαίτερη ομορφιά και γοητεία και ελκύει τους φυσιολάτρες.
Υπηρεσίες - Δραστηριότητες
Πεζοπορία | Αμπελώνες | Παραδοσιακά Κτίρια |

Ξερολίμνη

Εκ του ξηρά λίμνη. Οικισμός της πρώην Κοινότητας Μητάτου, επαρχίας Σητείας, Ν. Λασιθίου, σε υψόμετρο 550 μ. Βρίσκεται σε μικρή απόσταση βορειοανατολικά από το (Παλιό) Μητάτο. Πρώτη φορά αναφέρεται στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834 με 10 χριστιανικές οικογένειες. Xerolimni (Pashley, Travels in Crete, ΙΙ, σ.322). Το 1881 αναφέρεται Ξερολίμνη στο δήμο Καρυδίου με 88 κατοίκους χριστιανούς, το 1900 με 77 κατ., το 1920 με 113 κατ., το 1928 με 98 κατ., το 1940 με 70 κατ., το 1951 με 71 κατ., το 1961 με 49 κατ., το 1971 με 19 κατ. και το 1981 με 7 κατοίκους.

Σκαλιά

Μέσα σε ορεινή, οχυρή θέση, σε απόσταση 4 χλμ. από τη Σίτανο βρίσκεται το ερειπωμένο σήμερα ιστορικό χωριό των Σκαλιών. Επί τουρκοκρατίας ήταν το «άπαρτο κάστρο της Ανατολικής Κρήτης». Οι Τούρκοι κατακτητές δεν μπορούσαν να το υποτάξουν. Το σκοπό τους πέτυχαν τελικά με προδοσία εξαιτίας της οποίας και κατάφεραν να αφανίσουν τα ανυπότακτα παλικάρια του χωριού. Από τότε τα Σκαλιά ερημώθηκαν. Σώζεται μόνο η Εκκλησία του Αγ. Γεωργίου και ένα σπίτι. Ο χώρος είναι εξαιρετικά υποβλητικός. Το τοπίο πριν από τα Σκαλιά με τους ποικιλόσχημους βράχους που μοιάζουν με φυσικά γλυπτά, με τη διάταξη, τα χρώματα, τις εικόνες και το σκηνικό που δημιουργούν σε μεταφέρουν σε ένα φανταστικό κόσμο. Ο Κωστής Φραγκούλης - Ανταίος εμπνεύστηκε από την ιστορία τους και γράφει:
- Δράκοι τα ρίζουν τα Σκαλιά, μηνούνε vτoυ οι Σκαλιώτες
- Μα τα καημένα τα Σκαλιά με προδοσά παρθήκαν
Κι επόμεινε το νάκλι vτως οι γέροι να το λένε
Να τα αφουκρούνται τα παιδιά ν' αvτρειεύγεται η καρδιά vτως...

Τρυπητός

Ανατολικά της Σητείας σε απόσταση 2,5 χιλ. στον δρόμο προς Παλαίκαστρο βρίσκεται μια μικρή χερσόνησος, ο Τρυπητός. Στην Ανατολική πλευρά της χερσονήσου ανασκάφηκε την δεκαετία του '80 και μεταγενέστερα σημαντικός ελληνιστικός οικισμός, ίσως η αρχαία Σητεία. Αποκαλύφθηκαν δημόσια κτήρια, οικίες και δρόμοι και βρέθηκαν πολλά αρχαία αντικείμενα, κοσμήματα, νομίσματα, μολύβδινα σταθμία κ.ά.. Στην ανατολική ακτή της χερσονήσου η οποία προστατεύεται έναντι των Βόρειων και Βορειοδυτικών ανέμων που ήταν πάντα οι επικρατέστεροι στην Κρήτη, αποκαλύφθηκε αρχαίος νεώσοικος για την επισκευή ή προστασία πλοίων. Αποκαλύφθηκε επίσης προς την Νότια πλευρά τείχος για την προστασία της πόλης και του νεώσοικου.

Χώνος

Οικισμός της πρώην κοινότητας Παλαιού Μητάτου, επαρχίας Σητείας, Ν. Λασιθίου σε υψόμετρο 670 μ. Βρίσκεται Νοτιοανατολικά από το χωριό Ρούσα Εκκλησιά. Το όνομα του το πήρε από καταβόθρα όμβριων υδάτων που υπάρχει στην περιοχή. Ο οικισμός υπήρχε κατά τη Βενετοκρατία και την Τουρκοκρατία, αφού αναφέρεται σε τούρκικο έγγραφο του 1689. Τότε κατοικούνταν, αφού αναφέρονται τα ονόματα δυο κατοίκων, οι οποίοι αναλαμβάνουν την υποχρέωση να εξαγοράζουν από τους άπιστους πάντα αιχμαλωτιζόμενο μουσουλμάνο κ.λ.π. (Ν. Σταυρινίδη, Μεταφράσεις, Β΄, σ. 328). Όμως δεν αναφέρεται στις βενετσιάνικες απογραφές ούτε στην τούρκικη του 1671. Στην αιγυπτιακή απογραφή αναφέρεται Khonos (Pashley, Travels in Crete II, 323) με 3 χριστιανικές και 6 τούρκικες οικογένειες. Στην απογραφή του 1881 αναφέρεται Χώνος, στο δήμο Καρυδίου, κάτοικοι χριστιανοί 26, το 1900 κάτοικοι 42, το 1920 κάτοικοι 47, το 1928 κάτοικοι 63, το 1940 κατ. 75, το 1951 κάτοικοι 65, το 1961 51 και το 1971 κατ. 13. σήμερα δεν κατοικεί καμία οικογένεια. Υπάρχει η παλαιά βρύση του χωριού με κρύο νερό, όπου οι εκδρομείς απολαμβάνουν την ηρεμία της φύσης και τον καθαρό αέρα, η εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου η οποία λειτουργείται στις 26 Σεπτεμβρίου, ενώ τα περισσότερα σπίτια είναι ερειπωμένα.

Χοχλακιές

Μικρό χωριό στο δρόμο Σητείας - Παλαικάστρου - Ζάκρου. Στην περιοχή του αποκαλύφθηκε μεγάλη Μινωική αγροικία με μνημειώδη όψη και γύρω ίχνη άλλων κτηρίων. Οι Χοχλακιές δοκιμάστηκαν σκληρά από τους Τούρκους κατακτητές στις επαναστάσεις του 1821 και του 1866. Από το χωριό ξεκινά ένα θαυμάσιο βατό φαράγγι που καταλήγει στον παρθένο και γραφικό όρμο Καρούμες.
Υπηρεσίες - Δραστηριότητες
Πεζοπορία | Τηλέφωνο | Φαράγγι | Ελλαιώνες |